Hulp voor slachtoffers van narcistisch misbruik
10 oktober 2024
“Ik ben slachtoffer van een ex met een narcistische persoonlijkheidsstoornis. Het was zo erg dat ik nu zit met het narcistisch slachtoffersyndroom. Kan jij me helpen?”
Aan de telefoon klinkt haar stem zelfzeker, luid en zonder enige aarzeling. Maar ik weet uit ervaring dat die zekerheid vaak slechts een masker is. Het is maar een oppervlakkig laagje waarmee ze zichzelf probeert te beschermen tegen pijn. Onder die schijnbaar zelfzekere, sterke stem zit eigenlijk een kwetsbare, gekwetste vrouw die wanhopig naar hulp zoekt.
Het valt me op dat ze in haar korte vraag twee keer het woord “slachtoffer” zegt. Slachtoffer, en zeker het narcistisch slachtoffersyndroom, hebben meerdere betekenissen en gevolgen.
Ben je een slachtoffer van een narcist?
In dit blog lees je alles over de verschillende aspecten van slachtoffer zijn, in je herstelproces na een toxische relatie met een narcistische partner.
1. Wat levert het je op om jezelf slachtoffer te noemen?
De erkenning dat het ernstig is wat je hebt meegemaakt, en erkenning dat dat nog steeds impact heeft op je huidige leven. Eindelijk begrip en bevestiging van je omgeving, die misschien zelfs geen weet had van de verborgen manipulatie. De geruststelling dat je niet gek bent. Het ligt niet aan jou!
2. Wat kost het je om jezelf als slachtoffer te zien?
Je bent slachtoffer van een dader, dus je blijft gelinkt worden aan de dader. En zolang jij slachtoffer blijft, trek je redders aan die snel kunnen omslaan naar nieuwe daders.
3. Hoe kom je blijvend los van de narcist?
Tijdens je herstelproces is jezelf slachtoffer voelen een nuttige fase, omwille van die geruststellende erkenning: het ligt niet aan jou. Maar dat is niet voldoende om blijvend los te komen van het narcistische misbruik. De volgende fase is dat je bewust wordt van je eigen blinde vlekken. Je eigen patronen waardoor je de narcist hebt aangetrokken, het misbruik zolang niet hebt gezien, weggedrukt, geminimaliseerd of getolereerd. Het is belangrijk dat je die patronen aanpakt.
4. Hoe voorkom je dat je opnieuw slachtoffer wordt?
Om eindelijk verder te kunnen na het narcistische misbruik en om je eigen leven te kunnen leven, is het nodig om je slachtofferrol ook weer los te laten. Zelf verantwoordelijkheid nemen over jouw herstel en over jouw leven, zodat je wél veilige, gezonde, gelijkwaardige relaties kan aantrekken.
Erkenning van wat je hebt meegemaakt
Ja, je hebt absoluut ernstige trauma’s meegemaakt. De impact van NSS (narcistisch slachtoffersyndroom) wordt heel terecht vergeleken met PTSS (post traumatisch stresssyndroom). Meer bepaald met complexe PTSS, omdat de stress chronisch is. Het is niet zomaar een eenmalige gebeurtenis, nee, het is een aanslepend gevoel van onveiligheid dat zorgt voor de chronische stress. Nooit op voorhand weten: hoe zal hij vandaag thuiskomen? Met een mega bos rozen, of gooit hij roepend en tierend de glazen deur aan diggelen, of moeten de kinderen het ontgelden? Komt hij überhaupt thuis vandaag…?
Dat zijn géén gezonde situaties. Dat zijn géén normale situaties. Je beeldt je het niet in, het is niet allemaal jouw schuld, je blaast het niet op. Jij bent normaal. “It’s not you”, zoals Durvasula schrijft.
Veel van mijn klanten hebben meerdere vormen van huiselijk geweld of partnergeweld meegemaakt – al zijn niet alle vormen even zichtbaar voor de buitenwereld. Fysieke agressie, verbale vernederingen, psychologisch geweld, seksueel geweld, maar ook financieel misbruik.
Eindelijk bevestiging: “Zie je, het ligt niet aan mij”
Erkenning van wat je meegemaakt hebt, is erg belangrijk. Maar het is niet altijd duidelijk voor je omgeving wat jij meemaakt, en dat bemoeilijkt de erkenning.
Sommige vormen van manipulatie zijn zo subtiel, dat anderen het niet door hebben. In gesprek met de hulpverlening erbij, weet hij zich voor te doen als de bezorgde, hulpvaardige partner en vader. De onderhuidse steken die hij jou intussen geeft, hebben de anderen niet eens door. Zij slikken zijn verhaal als zoete koek, terwijl jij wordt afgebroken.
En zeker wanneer je ex-partner zich anders gedraagt wanneer er anderen bij zijn. Dit is iets vaker het geval bij verborgen narcisme en bij communaal narcisme. Bij verborgen narcisme ziet de omgeving hem bv als de brave saaie huisvader die nooit veel zegt. Maar jij kent hem ook achter gesloten deuren, en daar gedraagt hij zich als echte tiran die zijn hele gezin in een beklemmende greep houdt. Of bij communaal narcisme (link naar blog over communaal narcisme) het typische “nice guy” narcisme waar hij heel actief is in vrijwilligerswerk, de lokale jeugdbeweging onbaatzuchtig steunt, in het oudercomité op school zetelt, geen enkele moeite is hem teveel wanneer anderen dat zien. Maar thuis doet hij totaal niets. Daar sta je er moederziel alleen voor.
Dit zijn een paar voorbeelden waarin je je zo verschrikkelijk eenzaam en onbegrepen voelt.
Als dan door een rechter of psycholoog wordt uitgesproken dat jij een slachtoffer bent, ja, dan voelt dat als opluchting! Eindelijk wordt erkend wat jij hebt meegemaakt! Eindelijk wordt jouw kant van het verhaal ook geloofd.
Als slachtoffer blijf je herinnerd worden aan de dader
Eén van mijn klanten verwoordde het treffend: “Ik ben slachtoffer van hem. Zolang ik mezelf een slachtoffer noem, blijf ik mezelf herinneren aan hem. Maar ik wil niet langer herinnerd worden aan hem! Ik wil niet dat hij de rest van mijn hele leven blijft bepalen!”
Ze is vrij van hem. Ze weigert zich nog afhankelijk te voelen van wat er gebeurd is tussen hen. Ze wil niet langer herinnerd worden aan haar narcistische ex, en daarom wil ze niet langer een slachtoffer van hem genoemd worden. Ze wil haar eigen leven opbouwen, helemaal los van hem. Ze wil niet langer afhankelijk blijven van wat haar is aangedaan in het verleden; ze wil leven in het hier en nu, samen met haar kinderen, en bouwen aan haar eigen toekomst. Ze neemt de verantwoordelijkheid om zichzelf vrij te voelen van wat er in het verleden gebeurd is. Ze is voor zichzelf opgekomen – voor het eerst in haar leven.
Een slachtoffer trekt een nieuwe dader aan
Het gevolg bij slachtoffers van narcistisch misbruik, is dat zij (meestal compleet onbewust) een redder zoeken (waardoor ze later opnieuw misbruikt worden). Iemand die geruststelt dat hij dat nooit zou doen, die bevestigt dat zij veel beter verdient, die zich in alle bochten wringt om haar te helpen. Een onbaatzuchtige redder.
Een redder klinkt toch super, denk je? Helaas niet!
Als je al zo lang in een slachtofferrol zit, heb je inmiddels een soort zesde zintuig ontwikkeld. Je hebt voelsprieten voor manipulatie, leugens, grensoverschrijdend gedrag, als je iemand een hand geeft en die je hele arm neemt, etc. Je bent daar heel, héél gevoelig voor geworden.
Maar naast dat zesde zintuig voor wat anderen doen, heb je nog wel je eigen patronen. Omwille van jouw oude patronen is je zesde zintuig helaas niet voldoende om alle manipulatie op tijd te herkennen. Het wordt namelijk tijdelijk uitgeschakeld als iemand je zogezegd komt redden. Want jij voelt haarfijn hoe de sfeer is, maar jouw blinde vlekken kan je zelf niet zien. Bv pleasen, je eigen mening inslikken, verantwoordelijkheden overnemen, je grenzen niet duidelijk aangeven, harder werken om de lieve vrede te bewaren, etc. Dat is de onderliggende reden waarom je nét die bepaalde narcistische persoon hebt aangetrokken. En waarom je misschien zelfs meerdere mensen aantrekt met narcistische trekken – je manipulerende ex, die profiterende collega, een veeleisende vriendin die steeds haar hulp opdringt, …
Iemand die maar al te graag komt helpen, en jij die je grenzen niet duidelijk aanvoelt, is een risicovolle combinatie. Want dan is het verschil tussen een redder en een nieuwe dader heel klein.
Bijvoorbeeld hij wil je verrassen met een verse maaltijd en stapt via de achterdeur binnen. Super helpend bedoeld van zijn kant… Maar voor jou is het echt een absolute no go dat iemand zomaar je huis binnenkomt zonder aan te bellen. Je voelt je niet meer veilig in je eigen huis, je voelt je niet meer veilig in zijn bijzijn. Op dat moment is hij dus een dader geworden.
Ander voorbeeld: jullie hebben elkaar net ontmoet, enkele dates gehad, maar nog niets serieus want dat durf je echt nog niet na alles wat je hebt meegemaakt. Hij vertelt je niet over een friends-with-benefits relatie die hij nog heeft, want daar zou jij je toch maar zorgen over maken, dus hij wil je beschermen tegen onnodige zorgen. Hij wil je redden. Maar op het moment dat dat toch uitkomt, voel jij je gekwetst. Hoe haalt hij het in zijn hoofd om zoiets belangrijks te verzwijgen voor jou? Wat een manipulator! En zo is hij een dader geworden.
Zolang jij jouw onderliggende patronen niet aanpakt, zal je helaas hetzelfde type mensen blijven aantrekken: redders die op een gegeven moment dader worden.
Het is allemaal zijn schuld! De dader moet maar veranderen.
Het woord slachtoffer kan een soort gelatenheid uitstralen: eens een slachtoffer, altijd een slachtoffer. Soms wordt slachtofferschap ingezet als een soort status, waardoor je niet je eigen verantwoordelijkheid hoeft op te nemen, en waardoor jij niets hoeft te veranderen.
Dat kan je herkennen aan uitspraken als: Ik heb niks gedaan. Het ligt allemaal aan hem, aan de dader. Het is allemaal zijn schuld. Dus hij moet maar veranderen!
Ik wil je uitnodigen om daar anders naar te kijken vanaf nu, met meer nuance en mildheid voor jezelf, en met meer zelfverantwoordelijkheid:
Ja, je hebt veel meegemaakt. Het is belangrijk dat je gezien wordt, dat je pijn erkend wordt.
En nee, dat wil niet zeggen dat je hele verdere leven daar door moet bepaald blijven worden.
Hoewel je slachtoffer voelen een heel nuttige fase is in je herstelproces, namelijk dat jij de realiteit onder ogen ziet en erkent wat er gebeurt, en dat je steunnetwerk dat ook erkent, daar stopt het niet bij. De volgende stap is héél belangrijk als je definitief afstand van alle narcisten wil kunnen nemen: uit die slachtofferrol stappen.
Daarvoor is het nodig om je eigen patronen te leren herkennen, waardoor je het narcistisch misbruik aantrekt en faciliteert. Die patronen dien je te doorbreken, zodat je gezonde, gelijkwaardige relaties kan aantrekken.
Wanneer durf jij de stap naar je eigen leven te nemen?
Als je besloten hebt om de relatie te stoppen met je narcistische ex, of als je gescheiden bent, of als je jaren na je scheiding beslist dat het nu anders moet: dan ben je weer de regie over je eigen leven aan het nemen. Je kan weer zelf beslissen over je eigen leven. Je hebt die kracht. Er is hoop. Want je kan er écht volledig uit, en je kan er volledig van herstellen.
En het fijne is: daar heb je de toestemming van je ex of van anderen niet eens voor nodig. Je hebt waarschijnlijk hem al zoveel keren proberen veranderen, en je hebt keer op keer gemerkt dat dat niet werkte. De enige die je kan veranderen, ben jij zelf. En met deze website te lezen, heb je de eerste stap richting jezelf weer gezet.
Dus mijn vraag aan jou is: ben je het beu om een slachtoffer te zijn? Wanneer neem je de stap naar je eigen leven? Boek hieronder een call met me in, en dan bekijken we wat jij nodig hebt om volledig los te komen van je verleden met je narcistische ex. Zodat je voortaan in alle rust, vrijheid en veiligheid jouw eigen leven kan leven.